CH09 - ANAKART (=MAINBOARD)

 

Bilgisayardaki ana sistem kartına genellikle anakart(=MotherBoard) denir. Bu kart bilgisayarda bulunan en büyük karttır. Anakartın üzerinde bir PC’nin en önemli bileşenleri -Veriyolları, CPU, RAM, BIOS, ChipSet, ROM, I/O devrelerinin çoğu- bulunur. Anakart sistemin çalışmasını organize eder. Bu organizasyon anakart üzerinde bulunan Chipsetler sayesinde gerçekleşir.

 

Kısaltmalar

           AT – Advanced Technology

          LPT – Paralel Port

          COM – Serial Port

          IDE – Driver Port, Sürücü portları

          CLK – Clock Speed, Saat hızı

  ISA,PCI,AGP - Bus, Veriyolları

                USB – Universal Serial Bus, Evrensel Seri Hat

          PnP - Plug and Play, Tak Kullan

        Ratio – Çarpan,Oran

         BIOS – Basic Input Output of System

 

Derste ağırlıklı olarak, PC/AT tabanlı Pentium II/III/Celeron işlemcilerini ve AGP/PCI/ISA Bus veri yollarını destekleyen GIGABYTE firmasının GA-6BXE anakartı işlenecektir.

 

Veriyolları

 

Eski tip işlemcileri, 386, 486 gibi, ve üzerinde ISA veriyolunu kullanan anakartlar artık tamamen kullanımdan kalmak üzeredir. Pentium teknolojisi beraberinde PCI veriyolu kavramını getirmiştir. PCI veriyolu ISA veriyolundan çok daha hızlıdır. PCI veriyolu saniyede 133MB veri transfer hızına sahiptir. Bu kadar aktarım hızına sahip bir veriyolu, grafik arabirimleri kontrol kartları ve genişletme kartlarından çok daha performans sağlanmasına yol açmaktadır. Ayrıca PCI Bus anakartlar kullanım kolaylığı sağlayan PnP özelliği ile üretilmektedir.

 

ISA veriyolunun tersine PCI veriyolu CPU ya direk olarak bağlanmamaktadır. PCI bağlantıyı CPU köprüsü yardımıyla yapar. Böylece PCI ana bellekten yada başka bir PCI tabanlı karttan veri alışverişi yaparken işini aksatmaz.

 

AGP veriyolu ise şimdilik yüksek kalitedeki video uygulamalarında kullanılmaktadır. AGP portları 533MB/sn dan fazla aktarım hızına sahiptir. AGP nin avantajı 3D grafiklerin hesaplanmasında verinin sistem belleğinde saklanmasıyla pahalı ekran kartlarına ihtiyaç kalmayacaktır.

 

USB

 

USB Son yıllarda bilgisayara eklenen özel bir bağlantı noktası türüdür. USB bağlantı noktası çevresel donanım içindir. Çevresel donanım, bilgisayara kolayca takılabilen ve sökülebilen donanım anlamına gelir. Örneğin Klavye, Fare, Kamera, JoyStick, yazıcı gibi. USB uyumlu çevresel donanımların tümü bilgisayarın anakartındaki USB bağlantı noktasına takılır. Çevresel donanımların tümü bilgisayar açıkken sökülüp takılabilir.

 

Port Numaraları

 

İşletim sistemi ile anakart portlarından birine erişmek mümkündür. Win9x işletim sistemi bilgisayarda kurulu ise  Aygıt Yöneticisi kısmından port bilgileri öğrenilebilir. Örneğin bir yazıcının port numarasını öğrenmek için;

 

1.    Masaüstünde Windows Amblemi+Pause tuşuna basın.

2.    Açılan pencereden Aygıt Yönetici sekmesine gelin.

3.    Bağlantı Noktaları (COM LPT) kısmından Yazıcı Bağlantı Noktası (LPT1) i seçip Özellikler düğmesini tıklayın.

4.       Açılan pencereden Kaynaklar sekmesine gelin.

 

Bu kısımda       Kesme isteği        07

Giriş/Çıkış Aralığı 0378 – 037F

 

şeklinde ifadeler vardır. Giriş/Çıkış Aralığı 0378 – 037F ifadesi yazıcının port numaralarını, adreslerini, gösterir. Bu Hexadecimal sayılar port programlarında kullanılır. Başka port numaraların da  benzer şekilde öğrenebilirsiniz. 0378 data çıkışıdır. Printera bilgi bu port üzerinden gönderilir.

 

Bir Anakartın Temel Bileşenleri

 

+-------------------------------------------+--------------+--+--+--+--+--+

| +-+ +-+     +------+                      |       5      |  |6 |  |7 |  |

| | | | |     |  4   |                      +--------------+  +--+  +--+  |

| | | | |     +------+                 +---------------------------+      |

| | | | | +-+ +-+ +-+ +-+ +-+          |            8              | +--+ |

| | | | | | | | | | | | | | |          +---------------------------+ |  | |

| | | | | | | | | | | | | | | +-+                                    |16| |

| | | | | | | | | | | | | | | | |            +------------+          |  | |

| |1| |1| |2| |2| |2| |2| |2| |3|            |            |          +--+ |

| | | | | | | | | | | | | | | |-|            |            |               |

| | | | | |-| |-| |-| |-| |-| | |            |      9     |               |

| | | | | | | | | | | | | | | | |            |            |               |

| | | | | | | | | | | | | | | | |            |            |               |

| |-| |-| | | | | | | | | | | | |            +------------+               |

| | | | | +-+ +-+ +-+ +-+ +-+ | |                                         |

| | | | |                     | |       +-----------------------------+   |

| | | | |                     +-+       +-----------------------------+   |

| | | | |         +---------+           +-----------10----------------+   |

| +-+ +-+ ____    |    18   |           +-----------------------------+   |

|        /    \   |         |           +-----------------------------+   |

|        | 15 |   +---------+                                             |

|        \____/                         +-----11------+  +--13---+        |

|                     +---17----+       +-----12------+  +-------+        |

| 14 -> ::::::        +---------+       +-------------+                   |

+-------------------------------------------------------------------------+

 

Şekil 1 : ATX tipi Pentium Anakart

 

 1 – ISA veriyolu

 2 – PCI veriyolu

 3 – AGP veriyolu

 4 - BIOS

 5 – LPT,COM çıkışları

 6 – USB port

 7 – PS/2 fare ve klavye çıkışı

 8 - CPU

 9 – AGP, CPU chipset

10 – RAM yuvaları, DIMM1,2,3,4

 

 11 – IDE2 CD-ROM çıkışı

 12 – IDE1 HDD çıkışı,Primary HDD

 13 – Floppy çıkışı

 14 – HDD,Power vs. LED Jumperları

 15 – BIOS Battery, BIOS pili

 16 – ATX Power, Anakart için gerekli

      elektrik

 17 – CPU Jumper

 18 – PIIX4 chipset, ISA,PCI,USB,IDE

      Bus

 

 

 

 

 

 

 

CPU VE Anakart Uyumu için JUMPER Ayarları

 

ANAKART : GIGABYTE GA-6BXE

 

Anakart üzerinde bulunan Ratio/Çarpan - CLK/Saat tablosu ve Jumper.

 

Ratio

1

2

3

4

CLK

5

6

7

8

X3

ON

OFF

ON

ON

66

ON

OFF

OFF

ON

X3.5

OFF

OFF

ON

ON

75

ON

OFF

ON

ON

X4

ON

ON

OFF

ON

83

ON

ON

OFF

ON

X4.5

OFF

ON

OFF

ON

100

OFF

OFF

OFF

OFF

X5

ON

OFF

OFF

ON

112

OFF

OFF

ON

OFF

X5.5

OFF

OFF

OFF

ON

124

OFF

ON

ON

OFF

 

 

 

 

 

133

OFF

ON

OFF

OFF

 

 

 

 

 

133

ON

ON

ON

OFF

 JUMPER

 

   +-------------------+

    | +-+-+-+-+-+-+-+-+ |

    | |1|1|0|1|0|0|0|0| |

    | +-+-+-+-+-+-+-+-+ |

    |  1 2 3 4 5 6 7 8  |

    +-------------------+

 

 ON : 1  , OFF: 0

 

 

Hesap

 

Bir Microişlemcinin bu Anakart ile uyumlu olabilmesi için Ratio*CLK değerinin o işlemcinin değerine eşit veya yakın olmalıdır. Burada CLK nın birimi MHz dir. Bu işlemden sonra Ratio ve CLK değerlerine karşılık gelen Jumper durumları bulunup Anakart üzerindeki jumper a aktarılır.

 

Örnek : PII 400 MHz işlemci için

 

Ratio*CLK = 400 olmalıdır. Bunun için tablodan Ratio X4 ve CLK 400 seçilmelidir. Bu değerlere karşılık gelen ON|OFF değerleri tablodan

 

1  2  3   4  5   6   7   8         1   2  3  4  5  6  7  8

     ON ON OFF ON OFF OFF OFF OFF  yada  1   1  0  1  0  0  0  0

 

Örnek : PII 333 MHz işlemci için

 

Ratio*CLK=333 olmalıdır. Fakat verilen tablodan 333 MHz değerini elde etmek mümkün değildir. Bu yüzden, 333 MHz e en yakın değer Ratio*CLK çarpımı ile elde edilmelidir. Tablodan 4*83=332 MHz. Jumper ayarları

 

1   2  3   4  5  6   7   8         1   2  3  4  5  6  7  8

ON ON OFF ON ON  ON OFF ON  yada   1   1  0  1  1  1  0  1

 

şeklinde olmalıdır.

 

Ödev :

 

266,350,533,733,800 MHz işlemciler için jumper ayarları nasıl olmalıdır?

 

Not :

 

ATX bir kasası olan bir bilgisayarın kilitlenmesi durumunda bilgisayarı kapatmak için Power düğmesine 5-10 saniye boyunca sürekli basılı tutun. Bu işlemin neticesinde bilgisayar kapanacaktır.