..:: ALİ COŞKUN DALGIÇ  ::..          

 

..:: Gıda Fabrikaları Üretim Yönetimi ::..

 

Önsöz 

Yönetim, organizasyon kaynaklarının etkin ve yeterli biçimde planlanması, örgütlenmesi, yöneltilmesi, koordine edilmesi ve denetlenmesi yoluyla organizasyon amaçlarına erişilmesidir.

Yönetim faaliyeti bir yandan başkaları ile birlikte çalışmayı, bir yandan da  amaçlara ulaşmayı, kıt kaynaklardan en fazla yararlanmayı, verimlilik ve etkinlik sağlamayı ve değişen çevrelerde faaliyet göstermeyi gerektirir.

Yönetim insanları olduğu kadar maddi araç ve gereçlerle parayı da ölçülü, yerinde ve etkin biçimde yönetmek zorundadır.

Müşteri isteklerinin müşteri memnuniyeti doğrultusunda sürekli bir şekilde iyileştirilmesi ve uygun olmayan ürünlerin ortadan kaldırılması iyi bir yönetim ile gerçekleşir.

Evrensel yönetim fonksiyonları planlama, organizasyon, yöneltme, koordinasyon ve denetimi kapsamaktadır. Planlama, gelecekte organizasyonun nerede olmak istediğini ve oraya nasıl varılacağını tanımlar. Organizasyon faaliyeti, yapılacak işlerin belirlenmesini, bu işlerin organizasyon birimlerinde kaynakların dağıtımını kapsar. Yöneltme, organizasyon amaçlarına erişmek için iş görenleri güdülemek amacı ile etki kullanmaktır. Kadrolama, işletmede nerede, ne zaman, hangi nitelikte iş gücüne gereksinme olduğunun hatasız yada en az hata ile saptanmasıdır. Denetim, organizasyonun amaçlarına ulaşıp ulaşmadığını yada ne ölçüde ulaştığını araştırmak ve amaçlardan sapmalar olduğunda düzeltici önlemleri almaktır.

 

Yönetim bankacılık, sigortacılık, dağıtım, depolama ve üretim gibi faaliyetlerin içerisinde yer alır. Yönetim fonksiyonlarının tümünü, bu gibi faaliyetlerin içerisinde benzer uygulamalarını görmek mümkündür. Yalnız üretim faaliyetlerinde yeni bir ürünün ortaya çıkarılması söz konusudur. Üretim dışındaki diğer faaliyetler hizmet sektörü olara ayrılır.

Ekonomistler üretimi fayda yaratmak şeklinde tanımlarlar. Mühendisler ise, bir fiziksel varlık üzerinde, onun değerini arttıracak bir değişiklik yapmayı veya hammadde veya yarı mamulleri kullanılabilir bir mamule dönüştürmeyi üretim sayarlar.

Üretimin temel amacı bir mamul veya hizmet yaratmaktır. Bunun gerçekleşmesi için, üretim faktörleri adı verilen unsurların belirli şartlar ve yöntemlerle bir araya getirilmesi gerekir. Modern üretim çok sayıda elemanlardan oluşan bir bileşimdir. Ekonomistlere göre üretim: hammadde, insan gücü ve sermaye faktörlerinin bileşimidir.

Üretim yönetimi, işletmenin elinde bulunan malzeme, makine ve insan  gücü kaynaklarını belirli miktarlardaki mamulün istenilen niteliklerde, istenilen zamanda ve en düşük maliyette üretimini sağlayacak biçimde bir araya getirilmesidir. Üretim yönetiminin temel amacı üretilen malın miktarı, kalitesi, zamanı ve maliyeti için en uygun değerlerin bulunmasıdır.

 

Şekildeki dolu çizgiler malzeme ve mamul gibi fiziksel materyal akışını, noktalı çizgiler emir ve yönergeleri, kesikli çizgiler ise işlem raporlarını göstermektedir. Döngüde görüldüğü gibi tüketicide başlayan üretim faaliyetleri yine tüketicide son bulmaktadır. Her daire içerisindeki birimler yönetimin bölümlerini oluşturmaktadır. Okların akışı belirtilen bölümler arasındaki ilişkiyi ve hiyerarşiyi belirtmektedir. Tüketicinin oluşturduğu market bilgileri satış bölümünü ve finansı ilgilendiren satış tahminlerinin yapılabilmesini sağlamaktadır. Finansın satış tahminleri bilgileri doğrultusunda yapmış olduğu üretim bütçesi üretim planlama ve kontrol bölümüne aktarılır. Üretim planlama ve kontrol bölümü, stok kontrol bölümünü ve onun devamında satın alma bölümünü materyal akışı yönünde, üretim bölümünü ise iş programları ile yönlendirir. Satın alma bölümü üretim planlama ve kontrol bölümünden aldığı emirler ile stoklarındaki duruma göre ya materyali doğrudan üretime yönlendirir, yada mevcut olmayan materyal için satın alma bölümüne materyal talebinde bulunur.

1.3. Üretim Sistemleri

Üretim sistemlerini; üretim yöntemi, ürün cinsi, ürün miktarı veya üretim akışı kriterlerine göre sınıflandırmak mümkündür. Üretim, oluşmasında uygulanan yöntemlere göre şu şekilde sınıflandırılır:

 

1. Birincil Üretim

Doğada bulunan hammaddelerin işlenmesi veya kullanma üzere çıkarılmasını esas alan üretim sistemi

2. Analitik Üretim

Temel hammaddelerin ayırıcı işlemler uygulanarak elde edilen ürünlere dönüştüren üretim sistemi

3. Sentetik Üretim

Temel hammaddelerin birleştirici işlemler uygulanarak elde edilen ürünlere dönüştüren üretim sistemi

4.Fabrikasyon Üretimi

Temel veya diğer hammaddelerden şekil verme yolu ile elde edilen ürünleri oluşturan üretim sistemi

5. Montaj Üretimi

Çeşitli hammadde, yarı mamul ve parçaların sistematik bir şekilde bir araya getirmesini sağlayan üretim sistemi

            Bazı durumlarda, üretilen ürünün nitelikleri sistemin karakteristiklerinin belirlenmesinde fazla rol oynar. Fabrika binasının yapısı, kullanılan makineler ve insan gücü ürüne göre değişir. Ürüne göre sınıflandırma ise:

1. Kimyasal maddeler

2. Tekstil ürünleri

3. Elektronik malzemeler

4. Gıda ürünleri gibi.

            Üretilen ürünün miktarı ile üretim faaliyetlerinin fabrika içerisindeki üretim akışı arasında yakın bir ilişki vardır. Aynı cinsten bir ürünün az veya çok üretilmesi, kullanılan makinelerin tiplerini, üretim yöntemlerini, standartları, üretim kontrolünü ve ürün sevkiyatlarını etkiler. Üretim miktarına veya akışa göre şu şekilde bir sınıflandırma yapılabilir:

1. Siparişe göre üretim

Az sayıda ürünün talebe göre üretilmesi

2. Parti (kesikli) üretim

Özel bir sipariş veya sürekli talebi karşılamak amacı ile partiler halinde üretim

3. Sürekli üretim

Yalnız bir ürün için belirlenen bir üretim akışında devamlı üretim

Kesikli ve sürekli üretim tiplerinin farklılıklarını Tablo 1.1 de görmek mümkündür.

 Tablo 1.1. Kesikli ve sürekli üretim sistemlerinin özellikleri 

 

Kesikli Üretim

Sürekli Üretim

Üretim kapasitesi

Düşük

Yüksek

Ürün çeşidi

Fazla

Az

Makine niteliği

Çok amaçlı

Tek amaçlı

Makine hızı

Düşük

Yüksek

Makinenin verimliliği

Düşük

Yüksek

Makinelere iş yükü dengesi

Zor

Kolay

Fabrika yerleştirme düzeni

Aynı amaçlı makineler yan yana

Makineler üretim akışına göre sıralı

İşçilik kalitesi ve sayısı

Kaliteli işçi çalışma zorunluluğu ve fazla sayıda işçi

Otomasyon fazla ve işçi sayısı az

İş hazırlama yoğunluğu

Fazla

Az

Hammadde stokları

Fazla (ürünün ne zaman ve nasıl işleneceği belli değil)

Az (Üretim hızına göre sabit)

Yarı ürün stokları

Fazla (bekleme istasyonlarında  iş yükü dengesi zor olduğu için )

Yok

Son ürün stokları

Yok

Var

Fabrika içinde taşıma

İnsan gücü, motorlu arabalar, vinçler

Konveyorler, kaygan yüzey, raylı arabalar, boru ve pompalama sistemleri

 

 

 

 

Ana Sayfa | Öz Geçmiş | Yayınlar | Danışmanlıklar | Gönüllü Tecrübe | Ailem

Gaziantep Üniversitesi | Gıda Mühendisliği Bölümü | Dersler | Linkler

Gıda Mühendisliği | TKY | ISO 9000 | Haccp | İPK | Biyogaz | Güneş Enerjisi | Tasarım | Yönetim