Yönetim, organizasyon kaynaklarının etkin ve yeterli biçimde
planlanması, örgütlenmesi, yöneltilmesi, koordine edilmesi ve
denetlenmesi yoluyla organizasyon amaçlarına erişilmesidir.
Yönetim faaliyeti bir yandan başkaları ile birlikte çalışmayı, bir
yandan da amaçlara ulaşmayı, kıt kaynaklardan en fazla yararlanmayı,
verimlilik ve etkinlik sağlamayı ve değişen çevrelerde faaliyet
göstermeyi gerektirir.
Yönetim insanları olduğu kadar maddi araç ve gereçlerle parayı da
ölçülü, yerinde ve etkin biçimde yönetmek zorundadır.
Müşteri isteklerinin müşteri memnuniyeti doğrultusunda sürekli bir
şekilde iyileştirilmesi ve uygun olmayan ürünlerin ortadan kaldırılması
iyi bir yönetim ile gerçekleşir.
Evrensel yönetim fonksiyonları
planlama, organizasyon, yöneltme, koordinasyon ve denetimi
kapsamaktadır. Planlama, gelecekte organizasyonun nerede olmak
istediğini ve oraya nasıl varılacağını tanımlar. Organizasyon faaliyeti,
yapılacak işlerin belirlenmesini, bu işlerin organizasyon birimlerinde
kaynakların dağıtımını kapsar. Yöneltme, organizasyon amaçlarına erişmek
için iş görenleri güdülemek amacı ile etki kullanmaktır. Kadrolama,
işletmede nerede, ne zaman, hangi nitelikte iş gücüne gereksinme
olduğunun hatasız yada en az hata ile saptanmasıdır. Denetim,
organizasyonun amaçlarına ulaşıp ulaşmadığını yada ne ölçüde ulaştığını
araştırmak ve amaçlardan sapmalar olduğunda düzeltici önlemleri
almaktır.
|
|
Yönetim bankacılık, sigortacılık, dağıtım, depolama ve üretim gibi
faaliyetlerin içerisinde yer alır. Yönetim fonksiyonlarının tümünü, bu
gibi faaliyetlerin içerisinde benzer uygulamalarını görmek mümkündür.
Yalnız üretim faaliyetlerinde yeni bir ürünün ortaya çıkarılması söz
konusudur. Üretim dışındaki diğer faaliyetler hizmet sektörü olara
ayrılır.
Ekonomistler üretimi fayda yaratmak şeklinde tanımlarlar. Mühendisler ise,
bir fiziksel varlık üzerinde, onun değerini arttıracak bir değişiklik
yapmayı veya hammadde veya yarı mamulleri kullanılabilir bir mamule
dönüştürmeyi üretim sayarlar.
Üretimin temel amacı bir mamul veya hizmet yaratmaktır. Bunun
gerçekleşmesi için, üretim faktörleri adı verilen unsurların belirli
şartlar ve yöntemlerle bir araya getirilmesi gerekir. Modern üretim çok
sayıda elemanlardan oluşan bir bileşimdir. Ekonomistlere göre üretim:
hammadde, insan gücü ve sermaye faktörlerinin bileşimidir.
Üretim yönetimi, işletmenin elinde bulunan malzeme, makine ve insan gücü
kaynaklarını belirli miktarlardaki mamulün istenilen niteliklerde,
istenilen zamanda ve en düşük maliyette üretimini sağlayacak biçimde bir
araya getirilmesidir. Üretim yönetiminin temel amacı üretilen malın
miktarı, kalitesi, zamanı ve maliyeti için en uygun değerlerin
bulunmasıdır.
|
|
Şekildeki dolu çizgiler malzeme ve
mamul gibi fiziksel materyal akışını, noktalı çizgiler emir ve yönergeleri,
kesikli çizgiler ise işlem raporlarını göstermektedir. Döngüde görüldüğü gibi
tüketicide başlayan üretim faaliyetleri yine tüketicide son bulmaktadır. Her daire
içerisindeki birimler yönetimin bölümlerini oluşturmaktadır. Okların akışı
belirtilen bölümler arasındaki ilişkiyi ve hiyerarşiyi belirtmektedir.
Tüketicinin oluşturduğu market bilgileri satış bölümünü ve finansı ilgilendiren
satış tahminlerinin yapılabilmesini sağlamaktadır. Finansın satış tahminleri
bilgileri doğrultusunda yapmış olduğu üretim bütçesi üretim planlama ve kontrol
bölümüne aktarılır. Üretim planlama ve kontrol bölümü, stok kontrol bölümünü ve
onun devamında satın alma bölümünü materyal akışı yönünde, üretim bölümünü ise
iş programları ile yönlendirir. Satın alma bölümü üretim planlama ve kontrol
bölümünden aldığı emirler ile stoklarındaki duruma göre ya materyali doğrudan
üretime yönlendirir, yada mevcut olmayan materyal için satın alma bölümüne
materyal talebinde bulunur.
1.3. Üretim Sistemleri
Üretim sistemlerini; üretim yöntemi, ürün cinsi, ürün
miktarı veya üretim akışı kriterlerine göre sınıflandırmak mümkündür. Üretim,
oluşmasında uygulanan yöntemlere göre şu şekilde sınıflandırılır:
1.
Birincil Üretim
|
Doğada
bulunan hammaddelerin işlenmesi veya kullanma üzere çıkarılmasını esas alan
üretim sistemi
|
2.
Analitik Üretim
|
Temel
hammaddelerin ayırıcı işlemler uygulanarak elde edilen ürünlere dönüştüren
üretim sistemi
|
3.
Sentetik Üretim
|
Temel
hammaddelerin birleştirici işlemler uygulanarak elde edilen ürünlere
dönüştüren üretim sistemi
|
4.Fabrikasyon
Üretimi
|
Temel
veya diğer hammaddelerden şekil verme yolu ile elde edilen ürünleri oluşturan
üretim sistemi
|
5.
Montaj Üretimi
|
Çeşitli
hammadde, yarı mamul ve parçaların sistematik bir şekilde bir araya
getirmesini sağlayan üretim sistemi
|
Bazı durumlarda, üretilen ürünün
nitelikleri sistemin karakteristiklerinin belirlenmesinde fazla rol oynar.
Fabrika binasının yapısı, kullanılan makineler ve insan gücü ürüne göre
değişir. Ürüne göre sınıflandırma ise:
1.
Kimyasal maddeler
2.
Tekstil ürünleri
3.
Elektronik malzemeler
4.
Gıda ürünleri gibi.
Üretilen ürünün miktarı ile üretim
faaliyetlerinin fabrika içerisindeki üretim akışı arasında yakın bir ilişki
vardır. Aynı cinsten bir ürünün az veya çok üretilmesi, kullanılan makinelerin
tiplerini, üretim yöntemlerini, standartları, üretim kontrolünü ve ürün sevkiyatlarını
etkiler. Üretim miktarına veya akışa göre şu şekilde bir sınıflandırma
yapılabilir:
1.
Siparişe göre üretim
|
Az
sayıda ürünün talebe göre üretilmesi
|
2.
Parti (kesikli) üretim
|
Özel
bir sipariş veya sürekli talebi karşılamak amacı ile partiler halinde üretim
|
3.
Sürekli üretim
|
Yalnız
bir ürün için belirlenen bir üretim akışında devamlı üretim
|
Kesikli
ve sürekli üretim tiplerinin farklılıklarını Tablo 1.1 de görmek mümkündür.
Tablo
1.1. Kesikli ve sürekli üretim sistemlerinin özellikleri
|
Kesikli Üretim
|
Sürekli Üretim
|
Üretim kapasitesi
|
Düşük
|
Yüksek
|
Ürün çeşidi
|
Fazla
|
Az
|
Makine niteliği
|
Çok amaçlı
|
Tek amaçlı
|
Makine hızı
|
Düşük
|
Yüksek
|
Makinenin verimliliği
|
Düşük
|
Yüksek
|
Makinelere iş yükü dengesi
|
Zor
|
Kolay
|
Fabrika yerleştirme düzeni
|
Aynı amaçlı makineler yan yana
|
Makineler üretim akışına göre sıralı
|
İşçilik kalitesi ve sayısı
|
Kaliteli işçi çalışma zorunluluğu ve fazla sayıda
işçi
|
Otomasyon fazla ve işçi sayısı az
|
İş hazırlama yoğunluğu
|
Fazla
|
Az
|
Hammadde stokları
|
Fazla (ürünün ne zaman ve nasıl işleneceği belli
değil)
|
Az (Üretim hızına göre sabit)
|
Yarı ürün stokları
|
Fazla (bekleme istasyonlarında iş yükü dengesi zor olduğu için )
|
Yok
|
Son ürün stokları
|
Yok
|
Var
|
Fabrika içinde taşıma
|
İnsan gücü, motorlu arabalar, vinçler
|
Konveyorler, kaygan yüzey, raylı arabalar, boru ve
pompalama sistemleri
|
|
|