Önsöz
Gıdalar birçok işlemlerden geçirilerek ya yeni ürünler
elde edilir yada kendi formlarının korunması sağlanır. Gıda sanayi
fabrikalarına gelen hayvansal veya bitkisel ürünlerin, ısı ve soğuk gibi
fiziksel, katı maddelerin eklenmesi gibi kimyasal, mayalama gibi biyolojik
yöntemlerle stabilize edilmek üzere hızla işlenmesi gerekir.
Gıda fabrikalarının tasarımı için bir çok faktörün göz
önünde bulundurulması gerekir. Hijyenik şartların sağlanması, insan sağlığı
için en önemli nedenlerden bir tanesidir. Ayrıca işlenmemiş ham madenin çok
kısa bir süre içerisinde işlenmesi gerekir. Fabrika tasarımlarında bu gibi
şartların sağlanabilmesi için yeterli donanım ve tekniklerin uygulanması
zorunludur. Fabrika tasarımlarında göz önünde bulundurulması gereken faktörler:
-
Genişlemeye uygunluk
-
Otomatik kontrol sistemleri
-
Robot uygulamaları
-
Alternatif enerji kaynakları
-
CIP (Clean-in-place)- yerinde temizlik sistemi
şeklinde sıralanabilir.
|
|
..::
Süreç Yönetimi
::.. |
Fabrika tasarımlarının
uygun şartlarda gerçekleşmesi için bir çok ön çalışmanın yapılması gerekir. Bir
fabrikanın oluşabilmesi için aşağıdaki işlemler zincirinin takip edilmesi
şarttır:
-
Ön Etüt
-
Fizibilite
-
Ön
tasarım
-
Detay
tasarım
-
Alet ekipman
temini
-
Fabrika
inşaatı, alet ve ekipmanların kurulumu
-
Deneme
üretimleri
-
Üretim
Yukarıda
belirtilen işlemlerin belirli bir zaman alması kaçınılmazdır. Bu işlemler Şekil
1'de gösterilen süreçlerden geçmektedir. Şekilde görüldüğü gibi ön çalışmalar
için gerekli olan zaman, tasarımın daha sağlıklı olabilmesi için fabrikanın
kurulumu için gerekli olan süre ile hemen hemen aynı tutulmuştur.
|
|
|
|
Ön Etüt
|
Herhangi bir gıda ürününün
endüstriyel ölçekte üretilebilirliği, süreç ve teknoloji araştırması, birim
ürün başına hammadde, enerji, yan ürün miktarı ve kalitesinin belirlenmesi
|
Fizibilite
|
Ön etütteki üretim sürecinin
ekonomisi, pazar araştırması, kapasite belirlemesi, yer seçimi, satış ve
satış sonrası servis
|
Ön Tasarım
|
Üretim sürecinde tasarım
bazının hazırlanması, madde ve enerji denklikleri, ekipmanların sayısı ve
kapasitelerinin belirlenmesi, komple üretim süreci akım şeması, yardımcı
tesislerin nitelik ve kapasitelerinin belirlenmesi
|
Detay Tasarım
|
Ön tasarımda yer alan tüm
tesislerin ayrıntılı akım şemaları, ekipman ve tesisatın mekanik ve malzeme özellikleri,
enerji optimizasyon hesapları, üretim tesisi, yardımcı tesislerin ekipman
yerleşim planı, borulama ve enstrümantasyon diyagramı, teknik emniyet
etüdü, işletme ve bakım talimatları,
idari binalar ile birlikte tesisin genel yerleşim planının uygun ölçekli
projesi, maliyet öngörüm ve optimizasyon hesapları
|
..::
Fabrika Yer Seçimi için
Dikkat Edilmesi Gerekenler
::.. |
1.
Hammaddeye
yakınlık
2.
Pazara yakınlık
3.
Enerji
kaynakları
4.
İklim şartları
5.
Ulaşım ağına
yakınlık
6.
Su kaynakları
7.
Atık su
değerlendirme
8.
İşçi temini
9.
Vergi ve yasal
uygunluk
10.
Fabrika zemini
uygunluğu
11.
Sel ve yangına
karşı uygunluk
12.
Haberleşme
etkinlikleri
|
..::
Üretim Sürecinin Ekonomisi
::.. |
Üretim
sürecinin ekonomisini
-
Hammadde, yarı hammadde, yan madde, yarı ürün ve
ürün fiyatlarını
-
Fabrikanın yatırım maliyetlerini
-
Üretim maliyetlerini kapsar.
|
Tablo 1. Yatırım maliyetleri
Doğrudan etki eden maliyetler
|
|
|
Satın alınan alet-ekipman
|
|
Satın alınan alet-ekipmanın kurulumu için gerekli
olan malzemeler
|
|
Satın alınan kontrol alet ve ekipmanları
|
|
Pompalama ve borulama sistemi
|
|
Elektrik donanımı ve kurulumu
|
|
Fabrika inşaat masrafları ve yapımı
|
|
Fabrikanın çevre düzenleme giderleri (yollar,
demiryolları vs..)
|
|
Üretim için gerekli olan servis birimler (buhar,
su, soğuk hava, kompresör, fuel, elektrik trafosu, su arıtma sistemi, soğutma
kulesi, personel binası, ofis malzemeleri, telekomünikasyon, garaj,
laboratuar vs..
|
|
Arsa
|
Dolaylı etki eden maliyetler
|
|
|
Mühendislik ve danışmanlık
|
|
Fabrika kurulum ücreti
|
Tablo 2. Üretim maliyetleri
Hammadde
|
|
Direk üretim maliyetleri
|
Toplam üretim maliyeti
|
İşçilik
|
|
Danışmanlık
|
|
Buhar
|
Enerji ve ihtiyaçları
|
Elektrik
|
Fuel
|
Soğutma
|
Su
|
Bakım onarım
|
|
Laboratuar
|
|
Yan malzemeler
|
|
Amortisman
|
|
Sabit giderler
|
Vergiler
|
|
Sigortalar
|
|
Kiralar
|
|
Diğerler (sağlık, yemek vs..)
|
|
Mühendislik
|
|
Büro giderleri
|
Genel giderler
|
Haberleşme
|
|
Ofis giderleri
|
|
Satış ofis giderleri
|
|
Dağıtım ve market
harcamaları
|
Pazarlama harcamaları
|
|
Seyahat
|
|
Teknik servis
|
|
Ar-Ge
|
|
Diğer
|
Finans (faizler)
|
|
|
|
|
|
|
|
|