..:: ALİ COŞKUN DALGIÇ  ::..          

 

..:: Gıda Fabrikaları Tasarımı ve Ekonomisi ::..

Önsöz 

     Gıdalar birçok işlemlerden geçirilerek ya yeni ürünler elde edilir yada kendi formlarının korunması sağlanır. Gıda sanayi fabrikalarına gelen hayvansal veya bitkisel ürünlerin, ısı ve soğuk gibi fiziksel, katı maddelerin eklenmesi gibi kimyasal, mayalama gibi biyolojik yöntemlerle stabilize edilmek üzere hızla işlenmesi gerekir.

            Gıda fabrikalarının tasarımı için bir çok faktörün göz önünde bulundurulması gerekir. Hijyenik şartların sağlanması, insan sağlığı için en önemli nedenlerden bir tanesidir. Ayrıca işlenmemiş ham madenin çok kısa bir süre içerisinde işlenmesi gerekir. Fabrika tasarımlarında bu gibi şartların sağlanabilmesi için yeterli donanım ve tekniklerin uygulanması zorunludur. Fabrika tasarımlarında göz önünde bulundurulması gereken faktörler:

  • Genişlemeye uygunluk

  • Otomatik kontrol sistemleri

  • Robot uygulamaları

  • Alternatif enerji kaynakları

  • CIP (Clean-in-place)- yerinde temizlik sistemi

şeklinde sıralanabilir.

..:: Süreç Yönetimi  ::..
Fabrika tasarımlarının uygun şartlarda gerçekleşmesi için bir çok ön çalışmanın yapılması gerekir. Bir fabrikanın oluşabilmesi için aşağıdaki işlemler zincirinin takip edilmesi şarttır:
  • Ön Etüt
  • Fizibilite
  • Ön tasarım
  • Detay tasarım
  • Alet ekipman temini
  • Fabrika inşaatı, alet ve ekipmanların kurulumu
  • Deneme üretimleri
  • Üretim

Yukarıda belirtilen işlemlerin belirli bir zaman alması kaçınılmazdır. Bu işlemler Şekil 1'de gösterilen süreçlerden geçmektedir. Şekilde görüldüğü gibi ön çalışmalar için gerekli olan zaman, tasarımın daha sağlıklı olabilmesi için fabrikanın kurulumu için gerekli olan süre ile hemen hemen aynı tutulmuştur.

   

Ön Etüt

Herhangi bir gıda ürününün endüstriyel ölçekte üretilebilirliği, süreç ve teknoloji araştırması, birim ürün başına hammadde, enerji, yan ürün miktarı ve kalitesinin belirlenmesi

Fizibilite

Ön etütteki üretim sürecinin ekonomisi, pazar araştırması, kapasite belirlemesi, yer seçimi, satış ve satış sonrası servis

Ön Tasarım

Üretim sürecinde tasarım bazının hazırlanması, madde ve enerji denklikleri, ekipmanların sayısı ve kapasitelerinin belirlenmesi, komple üretim süreci akım şeması, yardımcı tesislerin nitelik ve kapasitelerinin belirlenmesi

Detay Tasarım

Ön tasarımda yer alan tüm tesislerin ayrıntılı akım şemaları, ekipman ve tesisatın mekanik ve malzeme özellikleri, enerji optimizasyon hesapları, üretim tesisi, yardımcı tesislerin ekipman yerleşim planı, borulama ve enstrümantasyon diyagramı, teknik emniyet etüdü,  işletme ve bakım talimatları, idari binalar ile birlikte tesisin genel yerleşim planının uygun ölçekli projesi, maliyet öngörüm ve optimizasyon hesapları

..:: Fabrika Yer Seçimi için Dikkat Edilmesi Gerekenler ::..

1.      Hammaddeye yakınlık

2.      Pazara yakınlık

3.      Enerji kaynakları

4.      İklim şartları

5.      Ulaşım ağına yakınlık

6.      Su kaynakları

7.      Atık su değerlendirme

8.      İşçi temini

9.      Vergi ve yasal uygunluk

10.  Fabrika zemini uygunluğu

11.  Sel ve yangına karşı uygunluk

12.  Haberleşme etkinlikleri

..:: Üretim Sürecinin Ekonomisi  ::..

Üretim sürecinin ekonomisini

  • Hammadde, yarı hammadde, yan madde, yarı ürün ve ürün fiyatlarını

  • Fabrikanın yatırım maliyetlerini

  • Üretim maliyetlerini kapsar.

Tablo 1. Yatırım maliyetleri

Doğrudan etki eden maliyetler

 

 

Satın alınan alet-ekipman

 

Satın alınan alet-ekipmanın kurulumu için gerekli olan malzemeler

 

Satın alınan kontrol alet ve ekipmanları

 

Pompalama ve borulama sistemi

 

Elektrik donanımı ve kurulumu

 

Fabrika inşaat masrafları ve yapımı

 

Fabrikanın çevre düzenleme giderleri (yollar, demiryolları vs..)

 

Üretim için gerekli olan servis birimler (buhar, su, soğuk hava, kompresör, fuel, elektrik trafosu, su arıtma sistemi, soğutma kulesi, personel binası, ofis malzemeleri, telekomünikasyon, garaj, laboratuar vs..

 

Arsa

Dolaylı etki eden maliyetler

 

 

Mühendislik ve danışmanlık

 

Fabrika kurulum ücreti

 

 Tablo 2. Üretim maliyetleri

Hammadde

 

Direk üretim maliyetleri

Toplam üretim maliyeti

İşçilik

 

Danışmanlık

 

Buhar

Enerji ve ihtiyaçları

Elektrik

Fuel

Soğutma

Su

Bakım onarım

 

Laboratuar

 

Yan malzemeler

 

Amortisman

 

Sabit giderler

Vergiler

 

Sigortalar

 

Kiralar

 

Diğerler (sağlık, yemek vs..)

 

Mühendislik

 

Büro giderleri

Genel giderler

Haberleşme

 

Ofis giderleri

 

Satış ofis giderleri

 

Dağıtım ve market harcamaları

Pazarlama harcamaları

 

Seyahat

 

Teknik servis

 

Ar-Ge

 

Diğer

Finans (faizler)

 

 

 

 

 

 

Ana Sayfa | Öz Geçmiş | Yayınlar | Danışmanlıklar | Gönüllü Tecrübe | Ailem

Gaziantep Üniversitesi | Gıda Mühendisliği Bölümü | Dersler | Linkler

Gıda Mühendisliği | TKY | ISO 9000 | Haccp | İPK | Biyogaz | Güneş Enerjisi | Tasarım | Yönetim